Yazı:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://instagram.com/aymete" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Engin Aymete</a>Yaklaşık beş yüzyıl önce Sefaradlar, Akdeniz’in en batı ucundan topluca gelerek yerleştikleri Ege’nin iki ucunu birbirine bağlayan güçlü bir kültürel bağ oluşturdular. Bir İberya halkı olan Sefaradlar, beraberlerinde getirdikleri örf, âdet ve yemek alışkanlıklarıyla, başta yaşamlarını kurdukları şehirler Selanik, İstanbul ve İzmir olmak üzere tüm imparatorluğun mutfak kültürünü derinden ve kalıcı olarak etkilediler.Bir iletişim dili olarak Sefarad yemeklerinin Osmanlı coğrafyasında kolayca anlaşılıp kabullenilmesinde en önemli etkenlerden biri hiç kuşkusuz Müslümanlıktaki dinî hassasiyetlerle arasındaki yakınlıktı. Domuz etinin caiz olmaması, Koşer (Musevi helali) hayvan kesiminde gösterilen hassasiyet, sebze ve çeşitli hububatların geniş kullanımı ve hamur işlerindeki çeşitlilik gibi nedenlerle hem kültürel hem de damak tadı olarak karşılıklı güçlü bir etkileşimden söz edilebilir.Sefarad mutfağı, karışık soslardan ve aşırı baharatlardan uzak, ekşili ve tatlı lezzette; taze sebze, balık ve etlerin dengeli kullanıldığı, nispeten sade ve lezzetli yemeklerden oluşur. Haşlamadan tavaya, ızgaradan fırına her tekniği kullanan bu mutfak anadan kıza, komşudan komşuya aktarılarak süreklilik kazanıp günümüze ulaştı.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/3/1674052460158.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.98" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">1900'lu yılların başında Birinci Juderia'dan görünüm&nbsp;</h4><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kaynak: M.R. Wright, Stereoskopik Slayt. M.E. Wright Hulton Arşivi&nbsp;</h4><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Getty Images</h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tarlada, bağda, mutfakta ve sofrada</h2>Verimli İber topraklarının kuzeyi Roma İmparatorluğu’nun etkisiyle kurulan bağlar, zeytinlikler ve buğday ekimiyle uğraşırken; güneyinde Araplar ve Sefaradlar badem, narenciye, patlıcan, şeker pancarı, pirinç, ıspanak ve benzerlerinin tarımıyla uğraşmışlar. Bunlara doğunun vazgeçilmez karabiber, tarçın, safran, kimyon gibi baharatlarının da eklenmesiyle zengin ve lezzetli bir sofra kültürüne sahip olmuşlar. Bu zenginlik 1492 yılında geldikleri Anadolu coğrafyasının yerel kültürleriyle birleşerek daha da artmış. Bugün Türkiye’nin her yerinde kurulan sofraları süsleyen domatesli ve limonlu balık buğulamalarında, bazı dolma çeşitlerinde, hamur işlerinde, zeytinyağlılarında, köftelerinde, türlü çeşit patlıcan ve kabak yemeklerinde az veya çok Sefarad mutfağının izini sürmek mümkündür.Sefarad mutfağında Türkiye’de yaygın tüketimi olan patlıcan, kabak, pırasa ve ıspanak en çok kullanılan sebzelerdir. Erik, nar ve limon yardımıyla ekşiyle tatlandırılan kaşkarikas (kabak kabuğundan yapılan lezzetli bir zeytinyağlı), erikli gelincik balığı, ortak kültürümüzün sevilen yemeği ekşili köfte, sirkeli ciğer, ekşili beyin gibi yemeklerin yanı sıra pırasa köftesi, pırasa dolması ve şekerle tatlandırılmış rollitos de berenjena (islim kebabı), kabak dolması, etli domates ve biber dolmasıyla tüm zeytinyağlı yemekler Sefarad sofralarını süsleyen lezzetlerdir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kıtalar arası kültür taşıyıcısı olarak yemek</h2>Sefarad mutfağının ülkeler hatta kıtalar arası bir kültür taşıyıcısı olduğunu söylemek sanırım pek de yanlış olmaz. Selanik merkezli Balkan coğrafyasındaki Sefaradların börek ve hamur işi çeşitliliği ve pırasayla yarattıkları lezzetlerin, bölgenin diğer halklarının mutfakları ve dolayısıyla Anadolu mutfağı arasındaki bağ hemen dikkat çeker. Yağda kızartılan mücver ve fırında pişen fritada arasındaki benzer bir ilinti açıkça görünür. Güney Amerika’da bir giriş yemeği olarak sunulan etli empanada (içi çeşitli malzemelerle doldurulan hamurla yapılan bir çeşit börek) ile Karaim mutfağının “kıbın” denilen etli böreği arasında şekil, içerik ve lezzet benzerliğinin kaynağında geçen yüzyıl başında Osmanlı’dan Güney Amerika’ya göç eden Hıristiyan, Müslüman ve Sefarad “‘El Turco”’ların hiç mi payı yoktur acaba?Sefarad kültürünün mutfak kültüründe olduğu gibi Türk kahvesi sunumundan görgü kurallarına ve sofra düzenine gösterilen özene kadar gündelik hayatta etkisi çoktur. Sefarad evlerinde, kahvenin yanında tatlı ikramı yaygın bir gelenekti fakat bu sunum biçimi ülkedeki Hıristiyan, Rum ve Müslüman evlerine de yayılmıştı. Kahvenin yanında küçük bir gümüş kaşıkla reçel veya “çevirme” denilen genelde mastikayla yapılan macunları sunmak âdettendi. Ancak bir kaşıktan fazla reçel veya çevirme yemek isteyenler görgüsüz olarak adledilirlerdi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Etliyle sütlü</h2>Yaklaşık beş yüz yıl iç içe geçmiş kültürlerin, aynı coğrafya ve birbirine yakın dinî kaygılarla şekillenmiş mutfaklarının benzerlikleri yanında hiç kuşkusuz bazı farklılıkları da var. Bunların en bilineni Tevrat’ta “oğlağı anasının sütünde pişirmeyeceksin” diye yazması sebebiyle Sefarad mutfağında “etliyle sütlünün karıştırılmaması” gerekliliktir. Yoğurtlu iskender, kaşarlı köfte, mantı gibi lezzetler bu nedenle bazı Sefaradların tercih ettikleri yemekler arasında değildir. Aynı nedenle et pişirilen kap kacak içinde başka bir yemek pişirilmez; sofrada et yenilen tabakla diğer yemekler için kullanılacak tabaklar değiştirilir. Günümüzde, dinî kaygılardan bağımsız olarak özellikle misafir ağırlanan özenli sofralarda çorbalar, başlangıçlar ve ana yemekler için tabak değiştirmek tüm dünyada uygulanan bir kuraldır. Bu dinî kural günümüzde yaygın olarak kullanılan bir deyime de kaynak olmuştur. Etliye sütlüye karışmadan yaşamak, kişinin çetrefilli durumlar karşısında tarafsız kalma hâlini betimlemek için kullanılan bir deyimdir.Sefarad kültüründe bayram ve Şabat sofraları başta olmak üzere özenle kurulan şık sofralarda şükür ve dualar edilirken yenilen çeşitli yemeklere şarabın eşlik etmesi bir başka kültürel farklılık olarak gösterilebilir. Fakat ne olursa olsun ve hangi etnik kökenden olunursa olunsun, sofraların tüm aileyi bir araya toplaması ve kültürel gelenekleri yemek üzerinden sürdürmek için alan açması su götürmez bir gerçek. Farklı kültürleri bir araya getiren coğrafyaysa, yemekleri ve âdetleri paylaştığımız büyük bir sofra.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">KaynakGülhan Kaya, Ermeni, Rum, Musevi Evlerinde Pişen Yemekler, Hayykitap Yayınevi, 2017.

apéro

Göçlerle zenginleşen Anadolu mutfağında Sefarad kültürünün izleri.

Kültürel kaynaşma ve sofralara yansıması

<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Iğdır'da, bir inşaatta meydana gelen göçükte enkaz altında kalan işçi yaşamını <a fr-original-style="" href="https://www.trthaber.com/haber/guncel/igdirda-yurt-insaatinda-is-kazasi-1-olu-726966.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yitirdi.</a></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Batman’da bir inşaata çöken iskele sonucu iki kişinin ölmesinin ardından inşaatın mahkeme kararına rağmen devam ettiği ortaya <a fr-original-style="" href="https://www.gazeteduvar.com.tr/batmanda-iki-iscinin-oldugu-cami-insaati-icin-mahkeme-karari-varmis-haber-1591366" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıktı.</a></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Rize’de bir taş ocağında meydana gelen kazada operatör toprak altında <a fr-original-style="" href="https://www.milligazete.com.tr/asayis/rize-havalimani-insaatinda-is-kazasi-operator-toprak-altinda-kaldi-602183" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaldı</a>.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ankara’nın Sincan ilçesinde bir kamyonunun dorsesinden dökülen şeker pancarı küspesi nedeniyle bir moto-kurye bariyerlere çarparak hayatını <a fr-original-style="" href="https://isghaber.com.tr/haber/12627633/ankarada-bariyerler-can-aldi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaybetti.</a></li></ul>

İş Hukuku & Sosyal Güvenlik

Konya Ovası’nda yer altı suyu 15 metre daha düştü<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2021/8/2/1632230018818.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Konya Kapalı Havzası, Konya, Isparta, Niğde, Ankara, Aksaray, Nevşehir ve Karaman‘ı içine alıyor ve Türkiye’nin tahıl ambarı olarak bilinmekte.Bununla beraber bölgedeki yer altı suları seviyeleri bu yıl normalin üzerinde bir düşüş yaşıyor.Aslında bu düşüş uzun süredir devam etmekte ama her yıl ortalama 2 metrelik düşüş yaşanırken, bu yl 15 metrelik bir düşüş yaşanmasının tehlike çanlarını çalması gerekmekte.Bölgenin kurak yapısına karşın çok fazla su tüketen şeker pancarı ve mısır gibi bitkilerin ekilmesi, bununla beraber kaybı çok olan sulama tekniklerinin kullanılması, zaten iklimsel kuraklık yaşadığımız bu dönemde durumu kritik bir seviyeye getirmiş gözüküyor.Bu yüzden bu bölgede hemen bir düzenleme ve planlama yapılması, verimli su kullanan damla sulama tekniklerine geçilmesi ve daha az su tüketen tarım ürünlerinin desteklenmesi gerekmekte.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">

Çevreci Geek

<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2021/5/2021-06-01T09:38:55.537Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.85" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, kuraklıktan etkilenen il sayısının 41’e çıktığını açıkladı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mayıs yağışları yetersiz olunca kuraklıktan etkilenen il sayısının 41’e çıktığını bildiren Bayraktar, Haziran’da yağışların yetersiz olması durumunda bu sayının daha da artacağına dikkati çekti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mayıs’ta kuraklıktan en fazla zarar gören ürünlerin arpa, buğday ve kırmızı mercimek olduğunun altını çizen Bayraktar, “Yeni ekilen mısır, şeker pancarı, patates, nohut, yeşil mercimek, çeltik ve yem bitkileri gibi ürünler de kuraklıktan etkilendi. İkinci ürün ekilişlerinde de sıkıntı olması bekleniyor” ifadelerini kullandı.</li></ul><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">

Kök Projekt iş birliğinde Türkiye tarım, su ve gıda teknolojisi girişimlerinden bize ilham verenleri, “yok artık” dedirtenleri ve “bir ürün şu kadar tutsa, şu kadar satsalar, e iyi, gayet iyi” hesabı yaptıranları gözden geçirdiğimiz Yan Mutfak’ı bu hafta suya ayırdık. Küresel tatlı su kaynaklarımızın %70’i tarım üretimi için kullanılıyor. Zirai sulamada verimlilik daha tasarruflu bir gelecek için su krizini önlemeye doğru atılan ilk adım. Bu adımı atan yerli girişimimizin adı da <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMDc0NmIwZWQzYzM4MDAwNjQzMmUxZSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWYyZWEyYzllN2UwMWIwMDA3ZTdkOTY3JnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGc295bGdlbC5jb20lMjUyRg==""">Soyl-Gel</a>.&nbsp;Soyl-Gel, <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMDc0NmIwZWQzYzM4MDAwNjQzMmUxZSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWYyZWEyYzllN2UwMWIwMDA3ZTdkOTY3JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy55b3V0dWJlLmNvbSUyNTJGd2F0Y2glMjUzRnYlMjUzRFZ0R1dxZkZ6MUhVJTI1MjZhbXAlMjUzQmFiX2NoYW5uZWwlMjUzREVzZW5NJTI1MjVDMyUyNTI1QkN6aWs=""">Müslüm Gürses gibi</a>, adının anlamı yaptığıyla eşleşen bir müessese. Tarımsal sulama esnasında su kaybını azaltan ve bitkilere yararlı madde aktarımını artıran ürünleri toprağa (soil) koyan bir jel (gel).&nbsp;Nasıl çalışır? Soyl-Gel toz hâlinde, hidrojen kullanımlı bir bileşen olarak bitki köklerine konulduğunda, yağmur ve sulama sularını emerek jele dönüşüyor. Jel, emdiği suyu anında değil de usul usul salarak daha uzun süre bitkinin sudan yararlanmasını sağlıyor. Soyl-Gel, ayrıca içindeki nano tüplerde bulunan ilaç ve gübre sayesinde bitkiyi bu salınım esnasında bir yandan da besliyor.&nbsp;Piyasada hem pestisit hem gübre salınımı yapan bir muadilleri olmadığı gibi, verimliliği rakiplerine karşı daha yüksek bir ürün. Özellikle elle sulama yapılan tarlalarda meydana gelen fazla sulamayı hedef alan Soyl-Gel sulama, gübreleme ve ilaçlama maliyetlerini %10 azaltma iddiasında. Ürün buğday, pamuk, şeker pancarı gibi su ihtiyacı fazla olan tarımsal ürünler için bire bir.&nbsp;Ne zaman alabilirim? Tarlası olanın bu satırları okuyup heyecanlanması, alışveriş sepetine Soyl-Gel eklemek için ellerini ovuşturması muhtemel. Fakat girişim, ilk geliştirdiği ürünü bu yıl seralarda deneyecek. Ertesi yıl da piyasaya sürmeyi planlıyor.&nbsp;Kimler neler yapmış? Girişim, Sabancı Üniversitesi bünyesinden Dr. Senem Seven, Ogeday Rodop, Yeşim Menceloğlu tarafından kurulmuş ve üniversite bünyesinde çalışmalarına devam ediyor. Soyl-Gel ekibi aynı zamanda 2018’de Monsanto’yu satın alarak dünyanın en büyük tarım ilaçlama şirketine dönüşen Bayer’in G4A Turkey girişim yarışmasının 18 kazananından biri ve şirketin Crop-Science departmanıyla iletişim hâlinde. İleride ABD çiftçilerinin türküleri eşliğinde bitki köklerine yerli malı yurdun malı Soyl-Gel tozu dökmesi belki de yakın.&nbsp;Kök Projekt ile Türkiye İş Bankası’nın birlikte düzenlediği İş Bankası Tarım Girişimciliği Yarışması için Soyl-Gel’in detaylı “pitch” sunumunu ve TİGEM’den saha denemeleri için sözlü destek alışını <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMDc0NmIwZWQzYzM4MDAwNjQzMmUxZSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWYyZWEyYzllN2UwMWIwMDA3ZTdkOTY3JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy55b3V0dWJlLmNvbSUyNTJGd2F0Y2glMjUzRnYlMjUzRE1CeExnd0VzU0pVJTI1MjZhbXAlMjUzQmFiX2NoYW5uZWwlMjUzREslMjUyNUMzJTI1MjVCNmtQcm9qZWt0""">buradan</a> izleyebilirsiniz.

şeker pancarı ile ilgili hikayeler